ગુજરાતી સાહિત્ય ફોરમ આયોજીત વક્તવ્ય ના વક્તા  હતા નિસર્ગ આહિર. જેઓ ભારતીય સૌંદર્ય શાસ્ત્ર   પર  ઉંડું અધ્યયન કરી, આજે પણ સંશોધક તરીકે કાર્યરત છે.
                           
ભારતની પ્રાચીન કલાની ઘણાં લાંબા સમય સુધી  વિશ્વ ને જાણ નહતી. તેની કલા સંસ્કૃતિ ની ધીરે ધીરે જાણ થઇ. ભારતીય સૌંદર્યશાસ્ત્ર ખૂબ જ સમૃધ્ધ છે. ભારતીય સૌંદર્યશાસ્ત્ર અંગે તેના અંગો અને ધારાઓ વિશે વિસ્તૃત માહિતી આપતાં રસ, ધ્વનિ, અલંકાર, ઔચિત્ય, રીતિ,ગુણ, વક્રોક્તિ, રમણીયતા જે અભિન્ન  અંગો  ગણાય છે તેની સમજ પણ તેમની સરળ શૈલી માં સમજાવી.  ભારતીય કલા પાંચ પ્રકારની છે , જેમાં લલિતકલા ને  પ્રાધાન્ય આપતા  તેની લાક્ષણિકતામાં સમાયેલા દરેકે દરેક શબ્દ તેની સાથે જોડાયેલા ભાવનું વિવરણ ખરેખર અદ્દભૂત  હતું . સૌંદર્યશાસ્ત્ર ની ઉપરછલ્લી સમજ  ને  સૌંદર્ય, આનંદ, રસ, અલંકરણ, આદર્શરુપ, મંગલત્વ, શુભત્વ, પૂર્ણત્વ, સંવાદિતા, ચમત્કૃતિ, ભવ્યતા, દિવ્યતા વ્યંજનાત્મકતા, પ્રતીકાત્મકતા સાર્વત્રિકતા, વિવિધતા, સમન્વય, સામંજસ્ય સાતત્ય, નિત્ય,  ને નૂતનતાના સમન્યવય થી  રચાયેલા સૌંદયર્યશાસ્ત્ર ના વિશાળ દરિયામાં ડૂબકી મરાવી  નિસર્ગ ભાઇએ  પૂર્ણતાના શિખરે પહોંચાડી.   ભારતીય સંસ્કૃતિમાં મૃત્યુ ને પણ મંગલમય કહ્યું છે, તો એ કેટલું ઉચ્ચ કક્ષાનું છે તેનું જ્ઞાન
કરાવે છે. દરેક શબ્દની ગહનતાનું વર્ણન તેમનાં તલસ્પર્શી જ્ઞાનની જાણ કરાવેછે. ભારતીય પરંપરા સાથે જોડાયેલી પૂજામાં રંગ, રાગ ને નૃત્ય પણ આપણી સંસ્કૃતિ માં છે.  પૂજામાં વપરાતા વસ્ત્રો નું જોડાણ શુભત્વ ને મંગલત્વ સાથે છે. શુભત્વ પૂર્ણત્વની સાથે પણ સંવાદિતા રચેલો.  દરેક  શબ્દોના સમન્વય ને અર્થ અહીં તો સમાવી નહીં શકાય, તેને માટે તો નિસર્ગભાઈ ને સાંભળવા પડે.
                                 
સૌંદર્ય એટલે સુંદરતાનો ભાવ. સૌંદર્ય માં આંખ, હ્રદય આત્માને આસક્ત કરવાની શક્તિ હોય છે.  માત્ર બાહય સૌંદર્ય નહી, વ્યક્તિના આંતરિક ગુણો પણ સૌંદર્ય નું આગવું રૂપ છે.  આંતરિક ને બાહય  સૌંદર્ય ના દસ તાત્વિક ગુણો છે - રૂપ, વર્ણ, પ્રભા, રાગ, આભિજાત્ય, વિલાસ, લાવણ્ય, લક્ષણ, ,છાયા ને સૌભાગ્ય . સૌંદર્ય સાથે   અઢાર શબ્દ સંકળાયેલા છે.   સૌંદર્ય રસ અને આનંદ આપે. સૌંદર્ય ની પરિણીતિ એટલેઆનંદ.  સત્યમ શિવમ્ ને સુંદરમ ના મૂળભૂત સિધ્ધાંત પર  સૌદર્યશાસ્ત્ર રચાયેલું હશે એમ કહી શકાય.
             
સમગ્ર વિશ્વ માં પરમાત્મા એ રસ સ્વરૂપ છે એમ કહી શકાય. આનંદ જ બ્રહ્મ છે. રસ ને આનંદ પરમાત્માની સૃષ્ટિમાં એક બીજાનો પર્યાય છે. રસ વિના કોઇપણ અર્થ કે વિષયની આસ્વદતા માણી શકાતી નથી. જેનો આસ્વાદ કરી શકાય તે રસ. રસ ગતિશીલ અથવા અસ્થાયી છે. ધ્વનિ એ અગત્યનો ભાવ છે. અલંકાર એ  પણ એક શાસ્ત્ર સૌંદર્ય સાથે જોડાયેલું છે. અલંકાર એટલે શોભા અને સૌંદર્ય . મૂર્તિને અલંકૃત કરી  તેનું સૌંદર્ય  નિખારવામાં આવે છે . તે એક કળા છે.  કળા ના રૂપપૂરક બે અંગો છે. સંયોજન ને સંવિધાન . કલા એટલે સવાયું રૂપ રચવાની પ્રવૃતિ.  કલા સૌંદર્ય ની અભિવ્યક્તિ નું માધ્યમ છે.  જે આનંદ આપે છે. ઇન્દ્રિયો દ્વારા પમાતા આનંદનું વૈવિધ્ય અપાર છે.
                                                         
કલાના વિવિધ પ્રકારોમાં લલિતકળાનું સ્થાન મોખરે છે.  ભારતીય કલા માત્ર ભૌતિક આનંદની પ્રાપ્તિ માટે ઉદ્દભવ નથી પામી, તેના વડે દિવ્યાનુભૂતિ પણ મેળવી શકાય છે. ચિત્રકલા  ઉત્તમ સર્જનાત્મક કલા છે.  ભારતીય સંસ્કૃતિ માં  ચોસઠ (64) કલા  હજારો વર્ષ પહેલાં અસ્તિત્વમાં આવી, પણ લગભગ ત્રીજી સદી થી તેની જાણકારી  થઇ.  ભારતીય કલા ની સુક્ષમતા વિશે સુંદર જાણકારી  નિસર્ગ ભાઇ ના વક્તવ્ય થી થઇ. તેમણે વક્તવ્યમાં બેનમૂન ગણાતી અજંતા ઇલોરાના ગુફાચિત્રો ને શિલ્પકળાને પણ આવરી લીધા. આ એક આપણો સમૃધ્ધ વારસો છે.  
                               
દસમી સદીમાં  વિકેસેલી  તામ્રપત્ર ને તાડપત્ર પરની લેખન શૈલી જે એક કલાનો ઉત્કૃષ્ટ  નમૂનો કહી શકાય તેની રસપ્રદ માહિતી આપી.  ત્યારપછી આપણાં ગુજરાતી સાહિત્યનો અમૂલ્ય વારસો ગણાતા ગીત ગોવિંદ ને વસંત વિલાસ  જેનું  કળાત્મક લખાણ કાપડ પર થયેલું છે તેનો ઉલ્લેખ કરી આપણી ગુજરાતી કવિતા કેવી સમૃધ્ધ હતી તેની ઝાંખી કરાવી .  
                                                   
કહેવાય છે. કળા ને માણવા, સમજવા  કળાશીલ હ્રદય ની આવશ્કયતા છે પણ નિસર્ગ ભાઇ ના સરળ વક્તવ્ય થી તેમનાં દ્વારા ઉલેચાયેલો ભારતીય સૌંદર્યશાસ્ત્ર અને કળા ના દરિયાને  સમજી શક્યા નેસાથે સાથે માણી શકયા.
                                         
નિસર્ગભાઇ આપના વક્તવ્યે પૂરવાર કર્યું, આપ સાહિત્ય, કલા ને સંસ્કૃતિના સાચા વાહક છો. આપનો ખૂબ ખૂબ આભાર .
                               
કોકિલા બહેન અને તેમના પરિવારના સભ્યોનો ખૂબ ખૂબ આભાર આવા સુંદર વક્તવ્ય આયોજીત કરવા બદલ .

‍