ગુજરાતી સાહિત્યફોરમ  મણકો # 170  તા -17-9-2023 

ગુજરાતી સાહિત્યફોરમ આયોજીત વક્તવ્ય ના વક્તા હતા જયેશ વ્યાસ . તેમણે ગુજરાતની  5000 વર્ષ પહેલાંની સંસ્કૃતિના ભવ્ય ભૂતકાળથી માંડી વર્તમાનસમયને સાંકળતી રસપ્રદ વાતથી શ્રોતાજનોને જકડી રાખ્યા .

ગુજરાતની અસ્મિતાની વાત કરીએ એટલે કૃષ્ણ નગરી દ્વારકાનો  પાંચહજાર વર્ષ પહેલાંનો ભૂતકાળ આળસ મરડીને ખડો થાય,દ્વારકાના દ્વારકાધીશ ને તેની ફરફરતી ધજા માં આપણેચૈતન્ય અનુભવીએ છીએ ને તેનાથી શ્રધ્ધા પણ કેળવાઇ છે. ત્યારપછીની ધોળાવીરા નેલોથલની સંસ્કૃતિ  આજે પણ જીવંત ભૂતકાળ સાથે માર્ગદર્શક બની રહી છે. ગુજરાતના સોમનાથ સાથે લોકોની ધાર્મિક આસ્થા વણાયેલ  છે.  ગુજરાતીસાહિત્યમાં હેમચંદ્ર નું શબ્દાનુશાસન ની રચના સિધ્ધરાજ જયસિંહના વખતમાં થઇ .પછીગુજરાતી સાહિત્ય માં લોકબોલીમાં રચાયેલ નરસિંહ મહેતાનાં ભજનો, શૃંગાર રસની કવિતા , દયારામની ગરબી, અખાના છપ્પા ને નર્મદની ગુજરાતની ગાથા ગાતી કવિતા તો કેમભૂલાય !!  તેઓની રચનામાં ગુજરાતનું ગૌરવ સચવાયેલું છે.  

આધુનિક યુગના  શામળદાસ, સુંદરમ, નિરંજન ભગત જેવાસશક્ત કવિઓ ના આપણે વારસદારો છીએ . ઝવેરચંદ મેઘાણી જેવાએ ગુજરાતને ટીંડે ટીંડેફરીને લોકસાહિત્ય નો અણમોલ વારસો ગુજરાતને આપ્યો છે. 

ભારત ની આઝાદીનાલડવૈયા પૂ. ગાંધીજી, સરદાર, શ્યામજી કૃષ્ણવર્મા, સરદારસિંહ રાણાનો  મુખ્ય ફાળો રહ્યો હતો. આઝાદીપછી નાના નાના રજવાડાંને એકજૂટ કરી અખંડ ભારતનું નિર્માણ કરવામાં લોખંડી મનોબળસાથે સરદાર વલ્લભ ભાઇ અગ્રેસર હતા. જૂનાગઢના નવાબ  પાકિસ્તાનમાં ભળવા માંગતાહતા ત્યારે રતુભાઈ અદાણી ને ઢેબરભાઇ સરદારના માર્ગદર્શક બની રહ્યા હતા.હૈદ્રાબાદના નિઝામ પણ ટસ થી મસ થતાન હતા , ત્યારે કનૈયાલાલમુનશી, એચ. એમ. પટેલ. ,જનરલરાજેન્દ્રસિંહ જાડેજા નવા માર્ગદર્શનથી સરદાર નિઝામને શિકસ્ત આપવામાં સફળ થયા હતા. 

સંજાણ બંદરેપારસી ઉતર્યા ને ગુજરાતની પ્રજા સાથે ભળી જઇ નવી સંસ્કૃતિ નિર્માણ

કરવામાં તેમનોસિંહફાળો  છે. ગુજરાતના 1600 કિમી. લાંબાદરિયાકિનારે સાહસિક સાગરખેડુ આપ્યા છે. 

સૌરાષ્ટ્ર નીધરતી પર કંઇ કેટલાય વીરો વીરગતિને પામ્યાં તેમની વીરગાથા ગાથા ગાતા તેમના પાળિયા 

આજેય જીવંતતાબક્ષે છે. 

આધુનિક ગુજરાતમાંસયાજીરાવ ગાયકવાડનું પ્રદાન ઘણું  મોટું  છે. તેમણે આંબેડકરને મહર્ષિ અરવિંદ જેવાં રત્નો ને પારખી રાજ્યના વહીવટમાં સમાવ્યા હતા. કન્યા કેળવણી નો પાયો સયાજીરાવે નાંખ્યો હતો, આઝાદી પછી ચારુમતી યોધ્ધા એ મહિલા સશક્તિકરણ કામ કર્યું . 

વ્યાપારમાં પણગુજરાત મોખરે હતું, સમૃદ્ધ બંદરો ને લીધે તેનો વેપાર બીજા દેશો સાથે હતો.કસ્તુરભાઇ લાલભાઇ ગ્રુપ નો પણ આધુનિક ગુજરાતને સમૃદ્ધ કરવામાં આપેલ ફાળાને યાદકરવો પડે. 

સહકારી પ્રવૃત્તિ શરું કરવામાં ગુજરાત અગ્રેસર છે જેવી કે  સુગર ફેક્ટરી, અમૂલ ડેરી  વિ. 

આજે નર્મદાયોજનાને લઇ કચ્છ જેવા સૂકા ને રણ વિસ્તારમાં પણ પાણી ઘેર ઘેર પહોંચાડ્યા છે. સમસ્તગુજરાત મા નર્મદાના નીર  કેનાલ  દ્વારા પહોંચાડવામાં આવે છે. 

રવિશંકર મહારાજજેમણે બહારવટિયા ના જીવન બદલી નાંખ્યા ને વિનોબાની ભૂદાન યોજના એક અસાધારણ ઘટનાકહી શકાય. 

ગુજરાતનુંપોતાનું પોતાપણું છે,પોત બદલાય નહી , જેવું હોય તેવુંજ દેખાય તેને જ અસ્મિતા કહેવાય . આપણી અસ્મિતા ને જાળવવાની  ને સંવર્ધનનીઆપણી  ને આવનારી પેઢીની જવાબદારી છે. પત્થરને પણ શ્રધ્ધા થી પૂજનારી આપણી પ્રજાછે ને એજ સાંસ્કૃતિક સંધાન છે. 

ખૂબ ખૂબ આભારજયેશ ભાઇ, જય જય ગરવી ગુજરાતના નાદ ને  વાણી દ્વારા વહેતોકરવા બદલ.  

કોકિલા બહેન નેતેમના પરિવારનો ખૂબ ખૂબ આભાર સુંદર વક્તવ્ય યોજવા બદલ . 

             —- સ્વાતિ દેસાઇ 

‍