શુભેન્દુએ કલકત્તા છોડ્યું અને તે ગંગાસાગરના નજદીકનાં એક નાના શહેરમાં રહેવા આવી ગયો તેથી કે ગમે તે કારણે તેને હવે માનસિક શાંતિ લાગતી હતી. ઘરે રહ્યો હોત મહોલ્લાના બધાં જતેની અને અંભીની વાતોને છાપરે ચઢાવી જીવવાનું હરામ કરી દેત.
શહેર ખરેખર સુંદર અને રળિયામણું હતું . તેનું ઘર તો નાનો સરખો બંગલો હતો. સાથે સુંદર બગીચો,લીલા હરિયાળા ઘાસ પર ખુલ્લા પગે ચાલવાનું ગમતું.
પેલો હિંચકો તો જાણે બાળપણમાં આંબા પર બાંધેલા ઝૂલાની યાદઅપાવી દેતો. અંભી નાની હતીને કહેતી હતી કે શુભેન્દુદા જરા મને મોટા ઝૂલા નાંખોનેમારે તો પેલા નભને સ્પર્શવું છે. તે તો અંભીનાં માબાપ પર અવલંબીત હતો..તેથી અંભી કહેતી અને પોતે કરતો. અંભીને ભણાવા આવતાંશિક્ષક સોમેન્દ્રની પાસે પોતે પણ બેસતો અને ભણવામાં હોશિયાર તેથી સોમેન્દ્ર તેને રસથી ભણાવતા અને અંભીને ક્યારેક ગુસ્સો કરી લેતા.
અંભી આમે બીજા બધાં કામમાં ખૂબ જ હોશિયાર હતી, તેથી સોમુદાના આવવાના સમયે તે ક્યાંક છૂ થઈજતી. અંભી આંબાના ઝાડ પર સડસડાટ ચઢી જતી, કાચી કેરી તોડી લેતી તેથી માતા કે દાદીની પણ ડાંટ પડતી.
શુભેન્દુ
મારું ભણવાનું જોરશોરમાં ચાલતું. સોમુદા હમેશાં મને કહેતા તને શહેર ભણવા મોકલવો છે. તેઓ મોતીકાકા ને કાકુને વાત કરતા ઘબરાતા અને હું પણ અંભીથી દૂરજ થવાનું વિચારી પણ ન શકતો.
ખરેખર એ દિવસઆવ્યો મારે શહેર મારી માનાં કોઈ સગાને ત્યાં ભણવાને નોકરી કરવા જવું જ પડ્યું.
એ રાત્રે અંભી જે હવે બેંગોલી સાડીમાં સુંદર અને સૌમ્યદેખાતી ને શોભતી હતી .તે દરવાજાની બહાર આવી ઉભી રહી, પગના નખથી ધરાને જાણે ભાતપાડી રહી હોય એમ ખોતરી રહી હતી .
મે પૂછ્યું,” કંઈ કહેવું છે ? તો શરમાઈને એક નાની ડાયરી આપી ચાલી ગઈ.. દોડી ગઈ. ડાયરી આપતા તેની નાજુક આંગળીનો સ્પર્શ મને થયો . આમ તો હું આવું કેટલીય આપલેમાં અનુભવી ચૂક્યો હતોપણ.. આજે એ સ્પર્શમાં કંપન હતું. જાણે બીજી જ પરિભાષા! મેં મન મનાવી લીધું હતું કેમારે જવાનું જ છે.. તેથી એ ડાયરી એક ભેટ સમજી થેલામાં ખોસી દીધી. બીજે દિવસે સવારેટાંગો આંગણે આવ્યો ત્યારે સોમુદા પણ મને તેમના મિત્રનું સરનામું આપવા આવ્યાં હતા સાથે એક પત્ર પણ આપ્યો હતો જે મારે પહોંચાડવાનો હતો. મેં એ પત્ર થેલામાં મૂકવામાંડ્યો ત્યારે પેલી ડાયરી નજરે ચઢી. મેં તે પત્ર જ ડાયરીમાં મૂકી સર્વેને નમસ્કાર કરી ને પગે પડી વિદાય લીધી. મારી દ્રષ્ટિ અંભીને શોધી રહી હતી.તે ક્યાંય નજર ન આવી. ટાંગો વિદાય થયો બધાં અંદર ગયાં અને મે અંભીને ઘૂંટણિયે પડી સાડીનો પાલવ પાથરી નમન કરતાં જોઈ. હા,વિચાર આવ્યો ટાંગો પાછો વાળું પણ અટકી ગયો. કદાચ અંભી ત્યારે ખૂબ રડી હશે બાળપણનો સાથી ક્યારે મળશે હવે.. એ વિચારે!
શહેર જઈભણવામાં પડી ગયો.દિવસો વિતવા લાગ્યાં. સોમુદાના મિત્ર ખૂબ જ સારાં હતાં. માસ મછલી અને ભાત ક્યારેક ક્યારેક આપી જતા. પેલી ડાયરી પણ પુસ્તકોમાંઅટવાય ગઈ..કોને ખબર ક્યારેય એમાં શું છે.
વાંચવાનો પ્રયત્ન પણ ન કર્યો મેં! કેમ એ નથી જાણતો. બેવરસમાં બેરિસ્ટરની ડીગ્રી મળી ગઈ . અચાનક એક દિવસ મોતીકાકા ને કાકુના સમાચાર મળ્યાકે ગંગામાં નાવડી ઊંધી પડતા તેઓ ન મળ્યા. સ્વાર્થી ન બનતા અંભીને મળવા ગયો.અંભીઉદાસ બેઠી હતી, સોમુદાદા બધું સંભાળી રહ્યાં હતા. અંભીની માંગ સિંદૂરથી ભરેલીહતી.ગળામાં મંગળસૂત્ર હતું ને આંખોમાં ઉદાસી! મારાં આશ્ચર્યનો પાર ન રહ્યો! મારેસમજી જવું પડ્યું અંભીને બાર વર્ષ મોટા સોમુદા જોડે લગ્ન કરવા પડ્યાં હતાં.
એ દિવસે મારેમાથે આભ પડ્યું હોય તેટલું દર્દ થયું. કેમ મને હવે એ લાગણી ઉદભવી જે મને અહીંથીજતા નહોતી દેખાય. હવે શું..?અંભીએ મને જમાડ્યો , પાન આપ્યું પણ એ આંગળીનો સ્પર્શ નઆપ્યો. જેને હું સાવ જ ભૂલી ગયો હતો.જેમ તેમ રાત વિતાવી હું ત્યાંથી નીકળી જાઉં એમવિચારતો હતો.. ત્યાં રાત્રીનાં બાર વાગે મે અંભીની ચીસ સાંભળી એવો ભાસ થયો.ઊભો થઈ બારી બહાર નજર કરીતો સોમુદા તો વરંડામાં સૂતા હતાં, અંભી ક્યાં હતી..? ઓરડામાં ઝીણી બત્તીનાં પ્રકાશમાં જોયું તો કોઈ પડછાયો અંભીની આસપાસ ફરી રહ્યો હતો. કોણ હતું એ જેને લીધે અંભી ડરી ગઈ હતી.ત્યાં એપડછાયો બહાર નીકળ્યો તો એ સોમુદાના બનેવી કાલીદા હતા. મને ઘૃણા થઈ અંભી પર..!
બીજે દિવસેમિત્ર ભુવનને મળી ગામ છોડી ફરી કદી ન આવવાનું પ્રણ લઈ લીધું.અંભીને મળ્યા વગર જજલ્દી ઉઠી નીકળી ગયો..ભૂવન તો શહેર ગયો હતો.તેથી હું પણ નીકળી પડ્યો. આખા રસ્તેઅંભીને નફરત કરતો રહ્યો.ઘરે પહોંચી બધાં પુસ્તકોના ઘા કરી ગુસ્સો ઉતારી રહ્યોહતો ને પેલી ડાયરી પણ નીચે પડી..નજર જતાં ઉઠાવીને ન વાંચવા બદ્લ આનંદ પ્રગટકર્યો..પણ આજે કેમ પણ તેને ખોલવાનું મન થયું અને ખોલતા જ નજર પડી બે શબ્દ પર...
*દેવ,નમન ને વંદન* તમે ક્યારે પાછા વળશો?ને એક નાના ગુલાબનીપાંદડી ચોંટાડેલી હતી.
વધુ ઘૃણાથી મન ભડકી ગયું. ડાયરીનો ઘાકરી ફેંકી ત્યાં દરવાજે સાંકળ ખખડી.સામે ભૂવન હતો..ઓહ તું? કરીહું બેસી ગયો.ભૂવનનેમેં ગામની વાત કરી તે એટલું જ બોલ્યો જો બચાવી શકે તો કાલીદાની ચુંગલમાંથી બચાવીલે..અંભીને ! હું દિગ્મૂઢ ને અવાક રહી ગયો.. સોમુદાની નામર્દાઈ પર. બિચારી અંભીકાંઈ જ ન બોલી શકી.હું પણ નામર્દ કાયર પુરૂષ એનો જ વાંક કાઢતો રહ્યો. અંભીને મળવાપાછો ભૂવન સાથે નીકળી પડ્યો.
અંભીનેછાનામાના વાડામાં ભૂવનની મદદથી મળવાનું નક્કી કરી રાતોરાત નદીમાં જ હોડી વાટે ભાગી છૂટવાનું નક્કી કર્યું. સમય અને સંજોગોએ સાથ આપ્યો. એ રાતેકાળીદાને ભૂવનના મિત્રોએ જુગાર રમવા રોકી દીધાં અને અંભી ડરતા ડરતા ઘરમાંથી જેટલાંપૈસા દાગીના હતા તે લઈ નીકળી પડી.. નદીનાં ઘાટે પહોંચી તે, કે હોડીવાળો અને હું તૈયાર જ હતા.
સીધાગંગાસાગરના આ નાનકડાં શહેરમાં કલકત્તાની શોરબકોર વાળી જિંદગીથી દૂર કોઈ ઓળખી ન શકે તેવાશહેરમાં...ભૂવનને મારું કલકત્તાનું ઘર ખાલી કરવાનું સોંપી નિશ્ચિંત હતો..બે ત્રણદિવસ
પછી વહેલી સવારે અંભીને ઘાટ પર નહાવા જતી જોઈ છાનામાના ગયોતો હર ડૂબકીએ પોતાના પાપ જે અજાણ્યાથી થયાં હતાં તે સાફ કરતી જોય મને ખૂબ જઅનુકંપા જાગી..એ રાત્રે મેં નક્કી કર્યું કે મારી બાહુપાસમાં સમાવી તેના બધાં ડરનેમારે ભગાડી દેવા જોઈએ.
શુભેન્દુનો મનોભાવ
આ ઝૂલા પરઝૂલતા બધો ભૂતકાળ ખંખેરી નાંખી તે મનોબળ મજબૂત કરી રહ્યો હતો, ત્યાં દૃષ્ટિ નાહીનેઆવેલી અંભી જે સુંદર દેખાતી હતી ,વાળમાંથી ટપકતું પાણી તેની પવિત્રતાની સાક્ષીપુરતું હતું.. સિંદૂર વગરની પાંથીમાં જાણે તરસ દેખાતી હતી.. અલતા વગરના પગ જાણે ફરીલાલ થવા થનગની રહ્યાં હતાં.. તેની પર પડી. હું તેણીની નજીક ગયો તેને ઝૂલા પર બેસાડીએવો ધક્કો માર્યો ઝૂલાને કે એક બે ને ત્રીજે ધક્કે તે ગંભીર મૂર્તિ ખિલખિલાટ કરીઊઠી મારે નભને સ્પર્શવું છે..પેલા નભને..!
વગર સિંદૂરે પાંથી કેસરીયાળી દિસતી હતી, વગર અલતાએ પગની પાની લાલ ચટક ભાસતી હતી.. જાણે *અલતાનો ભાસ*. નાની અંભી પાછી જીવીત થઈ હતી..તેના દેવને પામીને..!
જયશ્રી પટેલ